En başa gidersem, beni tasarımla tanıştıran ilk şey kil olmuştu. Bu kısmen seramikle çalışmak istememden kaynaklanıyor. Tasarım alanında sahip olduğum tek resmî eğitim belgesi seramik dersinden aldığım A notu. Bu aynı zamanda aldığım tek A oldu. Gri ve yağlı toprağın böylesine beyaz, pürüzsüz ve parlak bir şeye dönüşmesi beni hâlâ büyülüyor.

Her gün kullanılan objelerle çalışmanın yarattığı zorlukları ve sunduğu olanakları seviyorum. “İnsanların kullanmayı seveceği objeleri nasıl üretirim?” veya “Nasıl kolay temizlenecek ürünler tasarlayabilirim?” gibi sorular soruyorum. Bu, aynı zamanda banyo ürünlerine kendi yorumumu katma arzusu… Tom Dixon Studio’yu inşa etmek neredeyse 20 yılımızı aldı, tekstilden aydınlatmaya birçok ürün kategorisinde cesur tasarımlara imza attık. Ancak lavabo ve klozet tasarlamak bunlardan tamamen farklı çünkü farklı şekilde satılıyorlar. Bu nedenle, banyoya yönelik ürünler yaratmak için bir iş ortaklığı kurmamız gerektiğinin her zaman farkındaydık.

Başka bir etken de tıpkı mutfağın insanların daha fazla zaman geçirmek istediği bir alana dönüşmesi gibi, banyo algısının da değişmesi… Banyolar farklı şekillerde kullanılmaya başlandı ve insanlar banyolarını gurur duyacakları bir alan olarak görmeye başladı. Bence bu yaklaşım değişikliği pandemide hız kazandı. Çünkü banyolar kalabalıktan kaçabileceğimiz alanlar olarak öne çıkmaya başladı.

Çünkü istediğim tam olarak buydu. Karolar, armatürler, seramik sağlık gereçleri, banyo aksesuarları ve mobilyalarından oluşan entegre bir sistem tasarlamak… Çok az üretici bunu başarabilecek yetkinliğe veya hepsini tek bir koleksiyon olarak üretebilecek vizyona sahip. Tasarım ve araştırma uzmanlığının yanı sıra seramik, akrilik, porselen ve kromdan imal edilen ürünleri aynı çatı altında üretebilme kapasitesine erişebilmek süreci daha da kolaylaştırdı. Ben buna tüketici gözüyle şöyle bakıyordum: Aynı mekânda kullanılacak ürünler için neden farklı mağazalara gitmemiz gereksin? Bize dayatılan belli gelenekler daima ilgimi çekti ve ben de bunu değiştirmek istedim.

Kafamda tek bir soru vardı: “İnsanların gerçekten harika bir banyoyu kolayca seçmelerini nasıl sağlayabilirim?” Banyo tasarımı, çoğu zaman dar alanlarda farklı işçilik ve ürün çeşitlerini bir araya getirmeyi gerektirdiğinden, gerçekten de zor bir iş. Bu süreci daha basit bir hale getirmek istedim.

Her şeyin tek bir karoyla başladığı, modüler ızgara planlı tasarım fikrine kafayı takarak yola çıkmıştım. Prensipte hâlâ bu fikre bayılıyorum. Ancak gerçek hayatta, insan vücuduna uygun objeler tasarlama, karmaşık iç borulara sahip ürünler yaratma ve bunu ego delisi bir tasarımcı tarafından dayatılan sanal bir ızgara planına uygun hale getirme çabası işe yaramıyor. Bu yüzden çok geçmeden bu fikri çöpe atmak zorunda kaldım.

Evet, bir bakıma karolar çıkış noktası olmuştu. Sonra ızgara planlı tasarım fikri bir kenara bırakıldı ve karo kullanma fikrine modüler açıdan geri dönüldü. Koleksiyonda beş renk ve beş karo deseni var, bunları kullanarak mükemmel bir iç mekân tasarımı yapabilirsiniz.

Her tasarımda belli bir yerden başlıyorsunuz ve işin inceliklerini öğrendikçe kendinizi farklı bir yerde buluyorsunuz. Bu bakımdan amatör olmayı ve kalmayı seviyorum. Bence bu, orijinal çözümler bulmayı kolaylaştırıyor. İleri düzeyde uzman olmayı sevmiyorum.

Düşünce akışının bir kolu Viktorya Dönemi’ne ait niteliklerdi. Örneğin çanak lavabonun sağlamlığı… Seramikte çağdaş eğilim bunun tam tersi yönde ilerliyor, gerçekten ince ve keskin kenarlı tasarımlara yöneliyor. Hatta banyolara hiç uymadığını düşündüğüm kare formlu tasarımlara.

Büyük, dolgun muslukları ve geniş küvetleriyle, Viktorya tarzı banyolardaki kalıcılık hissini seviyorum. Bana uygarlığı çağrıştırıyorlar. Banyonun tarihsel gelişimini etkileyen hijyen altyapısı ve kanalizasyon sistemleriyle, İngiliz mühendislik geleneğiyle yakından bağlantılı bir estetik anlayışı olduğunu düşünüyorum.

Zaman zaman kendimi seramik tesisat borusu gibi parçalara, bahçenizi kazarken bulduğunuz bir şeye bakar gibi buluyordum. Viktorya Dönemi’ne ait kanalizasyon sistemleri anıtsal yapılardı. Bunlar standartlara uygun olarak inşa edilmiş ilk kanalizasyon altyapısıydı ve bir kısmı da tam burada, Londra’nın kil ve çamurundan yapıldı. Ve büyük kısmı, bugün hâlâ çalışır durumda.

Kiliselerdeki vaftiz kurnaları veya yıkanmak için içine girdiğiniz büyük mermer Roma hamamları gibi ritüellerle ilişkili su haznelerinin ağır heykelsi yanlarını da her zaman büyüleyici bulduğumu söylemeden edemeyeceğim.

Benim yaklaşımım şu: Tasarımlara heyecan katmak, teşvikte bulunmak için buradayım. Benim görevim “Şöyle yaparsak nasıl olur?”, “Şunu yapabilir miyiz?”, “Neden şöyle yapmıyoruz?” gibi cümleler kurmak… Amatörler profesyonellerle karşı karşıya geldiklerinde, “Yo hayır, bunu yapamazsın çünkü biz bu işi hep böyle yaptık!” gibi cümleler duyulması kaçınılmaz oluyor. Ancak U borular gibi üstünde tartışamayacağınız bazı teknik konular da var.

Böyle bir projede amatör perspektifle kaybettiklerinizi, üretim sahasının karmaşıklığını gerçek anlamda anlayarak geri kazanıyorsunuz. Tasarım Direktörü Erdem Akan ve İnovasyon Direktörü Boğaç Şimşir ile VitrA üretim hatlarını gezdiğimde makineleşme, üretimde robot kullanımı gibi konularda çok şey öğrendim. İşletmenin büyüklüğü, yatırım odaklı düşünce yapısı ve tasarımın gücüne duydukları inanç beni çok etkiledi. Burada, Birleşik Krallık’ta teknoloji ve yatırımın daha iyi olduğunu düşünüyor olabilirsiniz, ancak durum kesinlikle böyle değil.

Türkiye’ye gittik ve birçok kez beyin fırtınası yaptık. Bir sürü ilham panosu oluşturduk. Ardından fabrikayı ziyaret edip farklı prototip versiyonlarını etraflıca masaya yatırdık. VitrA İnovasyon Merkezi’nde tam ölçekli prototipler üretebiliyorsunuz ki bu çok etkileyici. Armatürler için üç boyutlu yazıcı kullanılırken, seramikler için ayrı bir frezeleme tekniğinden yararlanılıyor. Ve robotlar… Etkileyici biçimler ortaya koyuyorlar.

Daha sonra İstanbul’da bir banyo ortamına yerleştirilmiş prototiplerle zaman geçirdik. Burada, resmen ölüyordum. Tabii bu benim hatamdı: Bazı objeleri hareket ettiriyordum ve teşhir panolarının sabitlenmediğini fark etmemiştim. Enstalasyona bir lavabo daha ekledim ve koca bir pano üzerime yıkıldı.

Fabrikada daha uzun süre kalıp zaman geçirmeyi çok isterdim ama pandemi buna engel oldu. El işçiliğinin endüstrinin olanaklarıyla kucaklaştığı anlar beni hâlâ büyülüyor! Nesnelerin birbiriyle etkileşimini anlamayı çok istiyor, bir makinenin neler yapıp neler yapamayacağına dair kalıplaşmış bilgilere meydan okuyacak yeni bir bakış açısı bulup bulamayacağımı görmeyi gerçekten seviyorum. Seramik tekniğini kullanarak yeni banyo mobilyaları dahil neler yapabileceğimizi ortaya koyduk. Örneğin bir tabure tasarladık ve bunun için çok mutluyum, çünkü o bizim dünyamızla VitrA dünyası arasında bir köprü oluşturdu.

Metaforik bir benzetme yapmam gerekirse bir İsviçre çakısı gibi olduğunu söyleyebilirim. Hem ticari yapılarda hem de konutlarda kullanılacak bir koleksiyon yaratmak istedim. Örneğin bar tuvaleti gibi kamusal alanda sağlam kalacak kadar dayanıklı bir obje yaratabiliyorsanız, aynı obje bir evde sonsuza kadar sağlam kalacaktır. Eskiden otel ve evlerde kullanılacak banyo ürünleri birbirinden farklı olurdu ama artık sınırlar giderek ortadan kalkıyor. İnsanlar otel odalarında veya restoranlarda gördükleri tasarımlardan ilham alıyorlar. Onları beğenmeleri ve evlerinde de olmasını istemeleri kötü bir şey değil. Estetik açıdan böyle bir ayrıma gerek yok. Uzun zamandır ofisler, evlerin oturma odalarını andırır oldu. Bazı insanların evleri de Shoreditch House Oteli gibi görünebiliyor. Artık iş ve eğlence, tatil ve ev yaşamı arasında çok fazla ayrım olduğunu düşünmüyorum.

Evet, kesinlikle. Ama bu, pisuvar olmaz sanırım. Çünkü kadınlarla dolu bir evde yaşıyorum.